O Rexurdimento iníciase co Galeguismo en 1833 e vive a súa primeira etapa, a dos Precursores, até a publicación de Cantares Gallegos en 1863. A segunda etapa é a do Rexurdimento pleno e abrangue até 1888, ano da publicación de O divino sainete de Curros Enríquez, considerada a derradeira grande obra desta época, pois en 1885 xa publicara Eduardo Pondal a súa última obra Queixumes dos pinos, e Rosalía de Castro morrera nese mesmo ano. A terceira etapa é a do Período finisecular e abrangue até 1916.
En resumo:
De 1833 a 1863_______ Rexurdimento. Precursores.
De 1863 a 1888_______Rexurdimento pleno.
De 1888 a 1916 ______ Rexurdimento. Período finisecular.
Prerrexurdimento: referímonos ao labor reivindicativo e de denuncia da situación que está a atravesar Galiza por parte dos Ilustrados do século XVIII e daquelas voces que continuaron o seu labor no século XIX antes da publicación de Cantares gallegos no 1863.
COMPLETA O SEGUINTE ESQUEMA:
REXURDIMENTO
(s. XIX)
|
|||
AUTOR
|
ROSALÍA DE CASTRO
|
CURROS ENRÍQUEZ
|
EDUARDO PONDAL
|
DATOS BIOGRÁFICOS
|
|||
OBRA
|
Cantares
gallegos (1863): Inicio do
Rexurdimento pleno.
Follas
Novas (1880): temática social e
intimista
|
Aires da
miña terra (1880): mestura a
temática social coa costumista.
O divino
sainete: critica aos poderosos
|
Queixumes
dos pinos (1885): fala do
pasado glorioso de Galicia.
Os eoas: sobre os galegos no descubrimento de América
|
TEMÁTICA
|
- COSTUMISTA: describe os costumes,
tradicións do pobo
- CÍVICO-PATRIÓTICA:
denuncia a marxinación
- INTIMISTA: manifesta os
seus sentimentos
|
- COSTUMISTA: recrea lendas
populares
- CÍVICO-SOCIAL: critica a
opresión
- INTIMISTA: manifesta
sentimentos
|
- CÍVICO-PATRIÓTICA: a
figura do bardo lembra o pasado galego
- LÍRICA: a muller e a
natureza son os temas principais
|
LINGUA
|
- Dialectalismos da zona de
Padrón, seseo, etc
- Castelanismos
|
- Galego de Celanova,
dialectalismos propios
|
- Galego culto
- Dialectalismosde
Bergantiños
|
MÉTRICA
|
- Tradicional: copla
- Innovadora: mestura arte
maior e menor
|
- Rima consonante
- Uso de estrofas cultas
|
- Versos cultos de arte
menor
- Octava real
|
RECURSOS
|
- Paralelismos - Anáforas
- Metáforas - Símbolo
|
- Paralelismo -Anáfora
- Comparación
|
- Paralelismo - Epíteto
- Metáfora - Símbolo
- Hipérbato
|
OUTROS
|
|||
COMENTARIO TEXTOS LÍRICOS
1. Comprensión do texto
2. Localización. Contextualización (autor, obra, época, movemento literario, xénero literario).
3. Análise do contido: tema - resumen.
4. Análise da estrutura: MÉTRICA (estrutura externa) / SEMÁNTICA (estrutura interna)
5. Comentario estilístico (sempre xustificando, poñendo exemplos do texto):
1. Nivel fónico: verso, rima, rima e estrofa. Relacionar co movemento literario. Figuras retóricas baseadas no son (onomatopea, aliteración): exemplos e con que finalidade se utilizn.
2. Nivel morfosintáctico: Predominio dunhas categorías gramaticales sobre outras. Sinalar que valor teñen. Tempos verbais que dominan e por que. Predominio da oración simple (estilo sinxelo) oración composta (complexidade). Figuras do plano morfosintáctico (exemplos e valor)
3. Nivel léxico- semántico: Palabras clave, presenza de palabras compostas, derivadas, valor connotativo dalgúns termos, sinónimos, antónimos... Figuras e tropos do plano léxico-semántico. Poñer exemplos e indicar por que están no texto.
6. Conclusión
LOCALIZACIÓN – CONTEXTUALIZACIÓN
O presente texto é obra de … , poeta (autor, novelista….) do século … , célebre por … e entre cuxas obras destacan …
O poema que comentamos pertence á súa obra … destacada por tratarse de ……….
A obra deste autor insírese no movemento… (época…) caracterizada por…..
TEMA
O texto (poema, fragmento, relato,….) que nos ocupa trata o tema de…..
Nel, o autor conta …..
ESTRUTURA EXTERNA
Pola súa estrutura externa, os versos do poema constitúen un ……, é decir, unha composición formada por…. versos, de rima ….. , distribuídos en ……. A rima da estrofa asustase ao esquema…..
ESTRUTURA INTERNA
Pola súa estrutura interna podemos dividir o poema en … parte.
A primeira comprende os versos….. e neles o poeta…..
A segunda abrangue….
COMENTARIO ESTILÍSTICO
En canto ao estilo, o poema comeza cun…. A continuación… Na primeira estrofa o poeta válese de…. SEMPRE XUSTIFICANDO E EXEMPLIFICANDO AS FIGURAS LITERARIAS
CONCLUSIÓN
En conclusión, este poema …
O obxectivo do autor…
Relación coa época movemento…
EXEMPLO COMENTARIO
Cando no escarpado
Ougal apunta a soa floriña,
anunciando ao cazador
do ano a estación garrida;
cando da doce Fungar
ás curvas praias marinas
en nó tecido voando
chegan as lixeiras píllaras;
entonces do bardo a alma
que soña entre as uces irtas,
apoiado na súa arpa,
en donde o vento suspira;
mentres que os fillos dos homes
danse ás faenas da vida,
entonces do bardo a alma
visita a melancolía.
COMENTARIO
O Rexurdimento das letras galegas veu da man de tres grandes figuras literarias: Rosalía de Castro, Curros Enríquez e Eduardo Pondal. Pondal, autor do poema que nos ocupa, naceu en Ponteceso en 1835. A co- marca de Bergantiños será determinante na súa obra, pois estas terras van ser escenario e protagonistas do mundo mítico que recreará nos seus poemas.
A composición de Pondal motivo de comentario leva por título «A alma do bardo» e é unha primeira versión do poema «Cando no escarpado cabo» incluído en Queixumes dos pinos (1886), obra clave do escritor que recolle gran parte da súa produción poética. No seu afán por dotar a Galicia dun pasado glorioso, que dignifique a historia do pobo galego fronte á cultura dominante procedente de Castela, os poemas de Queixumes dos pinos constitúen unha sucesión de cantos que recollen a memoria mítica de Galicia e proxéctana cara a un futuro esperanzador.
O poema, composto por dezaseis versos, pode dividirse en dúas partes con dous motivos principais. A primeira parte correspóndese cos oito primeiros versos; nela, a presenza da natureza propia da obra de Pondal é a protagonista. A paisaxe pondaliana está representada por unha natureza áspera e esquiva, pre- sente no poema (escarpado Ougal, uces irtas). Os topónimos empregados (Ougal, Fungar) sitúan a compo- sición nas terras de Bergantiños, escenario, como xa apuntamos, do seu mundo literario.
Na segunda parte (oito últimos versos) aparece o motivo central da composición: a figura do bardo. O bardismo, ligado ao celtismo, é un dos motivos principais da obra do bergantiñán. O propio Pondal, chamado entre os seus contemporáneos o Bardo das letras galegas, considérase a si mesmo o vate elixi- do para instruír o pobo galego e liberalo da súa escravitude. Baixo esta consideración, a figura do bardo amósase como un trasunto do poeta. No poema fica presente a concepción aristocrática da figura do vate (o bardo oponse a «os fillos dos homes»), un ser elixido entre o resto dos mortais para guiar o pobo. Este destino fatal é o motivo de que a figura do bardo acostume a aparecer ligada á saudade, tal e como sucede nos versos que nos ocupan: mentres que os fillos dos homes / danse ás faenas da vida / entonces do bardo a alma / visita a melancolía.
Ougal apunta a soa floriña,
anunciando ao cazador
do ano a estación garrida;
cando da doce Fungar
ás curvas praias marinas
en nó tecido voando
chegan as lixeiras píllaras;
entonces do bardo a alma
que soña entre as uces irtas,
apoiado na súa arpa,
en donde o vento suspira;
mentres que os fillos dos homes
danse ás faenas da vida,
entonces do bardo a alma
visita a melancolía.
COMENTARIO
O Rexurdimento das letras galegas veu da man de tres grandes figuras literarias: Rosalía de Castro, Curros Enríquez e Eduardo Pondal. Pondal, autor do poema que nos ocupa, naceu en Ponteceso en 1835. A co- marca de Bergantiños será determinante na súa obra, pois estas terras van ser escenario e protagonistas do mundo mítico que recreará nos seus poemas.
A composición de Pondal motivo de comentario leva por título «A alma do bardo» e é unha primeira versión do poema «Cando no escarpado cabo» incluído en Queixumes dos pinos (1886), obra clave do escritor que recolle gran parte da súa produción poética. No seu afán por dotar a Galicia dun pasado glorioso, que dignifique a historia do pobo galego fronte á cultura dominante procedente de Castela, os poemas de Queixumes dos pinos constitúen unha sucesión de cantos que recollen a memoria mítica de Galicia e proxéctana cara a un futuro esperanzador.
O poema, composto por dezaseis versos, pode dividirse en dúas partes con dous motivos principais. A primeira parte correspóndese cos oito primeiros versos; nela, a presenza da natureza propia da obra de Pondal é a protagonista. A paisaxe pondaliana está representada por unha natureza áspera e esquiva, pre- sente no poema (escarpado Ougal, uces irtas). Os topónimos empregados (Ougal, Fungar) sitúan a compo- sición nas terras de Bergantiños, escenario, como xa apuntamos, do seu mundo literario.
Na segunda parte (oito últimos versos) aparece o motivo central da composición: a figura do bardo. O bardismo, ligado ao celtismo, é un dos motivos principais da obra do bergantiñán. O propio Pondal, chamado entre os seus contemporáneos o Bardo das letras galegas, considérase a si mesmo o vate elixi- do para instruír o pobo galego e liberalo da súa escravitude. Baixo esta consideración, a figura do bardo amósase como un trasunto do poeta. No poema fica presente a concepción aristocrática da figura do vate (o bardo oponse a «os fillos dos homes»), un ser elixido entre o resto dos mortais para guiar o pobo. Este destino fatal é o motivo de que a figura do bardo acostume a aparecer ligada á saudade, tal e como sucede nos versos que nos ocupan: mentres que os fillos dos homes / danse ás faenas da vida / entonces do bardo a alma / visita a melancolía.
Canto aos recursos estilísticos, o máis salientable é a presenza de hipérbatos, propios da poesía de Pon-
dal (do ano a estación garrida; entonces do bardo a alma); a anáfora entre o primeiro e o quinto verso (Cando
no escarpado Ougal.../ Cando da doce Fungar...) e a repetición do verso en que se inspira o título do poema
(entonces do bardo a alma). Propio da épica é o recurso de substituír un substantivo por unha perífrase (a
estación garrida = primavera; a soa floriña = a camariña).
Canto á métrica, está composto por versos octosílabos onde predomina a rima asonante. Pondal, coa súa obra, perseguía dous obxectivos fundamentais: no aspecto lingüístico, pretendía dignificar a lingua galega e convertela nun idioma culto. No aspecto literario, tentaba arredarse do realismo e costumismo predominantes na época para procurar as raíces prehistóricas de Galicia coa mesma intención de dignificar a nosa cultura. O intelectualismo presente na súa obra fixo que en vida non gozase do mesmo recoñecemento e aceptación popular que tiveron Rosalía e Curros, recoñecemento que se supliu co paso dos anos, cando pasa a ser referente de importantes poetas.
COMENTARIO CURROS. A CHEGADA DO TREN
Canto á métrica, está composto por versos octosílabos onde predomina a rima asonante. Pondal, coa súa obra, perseguía dous obxectivos fundamentais: no aspecto lingüístico, pretendía dignificar a lingua galega e convertela nun idioma culto. No aspecto literario, tentaba arredarse do realismo e costumismo predominantes na época para procurar as raíces prehistóricas de Galicia coa mesma intención de dignificar a nosa cultura. O intelectualismo presente na súa obra fixo que en vida non gozase do mesmo recoñecemento e aceptación popular que tiveron Rosalía e Curros, recoñecemento que se supliu co paso dos anos, cando pasa a ser referente de importantes poetas.
COMENTARIO CURROS. A CHEGADA DO TREN
COMENTARIO
Manuel Curros Enríquez é, xunto con Rosalía de Castro e Eduardo Pondal, un dos máximos expoñentes do Rexurdimento da literatura galega. O que caracteriza a obra de Curros Enríquez é que concibe a poesía como un instrumento a través do cal se poden poñer de manifesto e denunciar as inxustizas sociais que minguaron a liberdade e o progreso de Galicia. A obra de Curros foi a iniciadora dunha liña social-pa- triótica na poesía galega que tivo grandes cultivadores na nosa literatura como pode ser o caso do poeta, celanovés coma Curros, Celso Emilio Ferreiro.
«Na chegada a Ourense da primeira locomotora» é unha das composicións de Aires da miña terra (1880), poemario que recolle gran parte da produción poética do autor. No libro diferéncianse catro liñas temáticas fundamentais: a liña social, a costumista, a narrativa e a lírico-intimista; o poema que nos ocupa pertence á primeira das liñas mencionadas.
Neste poema Curros Enríquez expresa a defensa das ideas de progreso e liberdade que se opoñen ta- xativamente ás ideas da Igrexa católica. Para Curros, a Igrexa representa os valores das clases dominantes, a oposición ao progreso, así como o mantemento do sistema foral, do cal esta institución era a principal beneficiaria, co que isto supuña de freo para o avance social e económico do agro galego e de Galicia en xeral. Esta idea exponse no poema a través dunha serie de símbolos. A locomotora simboliza a redención, o progreso, a luz e a riqueza; por oposición, a catedral –asociada aos abades e aos cregos– simboliza a dema- goxia, o inmobilismo, o fanatismo e a pobreza. Outro elemento presente no poema é o río, que simboliza a historia e o movemento.
En «Na chegada a Ourense da primeira locomotora» podemos diferenciar tres unidades estruturais dependendo do destinatario ao que se dirixe o eu lírico. A primeira unidade comprende as catro primeiras estrofas. O eu lírico diríxese a mozos, mozas, rapaces e vellos para anunciar a chegada da locomotora (¡Vin- de vela, mociños e mozas! / ¡Saudádea, rapaces e vellos!). Nesta primeira parte xa aparece exposta a oposición progreso/Igrexa que comentabamos anteriormente. Así, a locomotora é sinal de tempos mellores (Por onde ela pasa / fecunda os terreos, / espértanse os homes, / florecen os eidos), e identifícase cunha virxe, mais cunha virxe ligada ao progreso e afastada da Igrexa católica (parece unha Nosa Señora, / unha Nosa Señora de ferro. / Tras dela non veñen / abades nin cregos, / mais vén a fartura / ¡e a luz!, ¡e o progreso!).
A segunda unidade estrutural abrangue a quinta e a sexta estrofa. Neste caso, o destinatario é a Cate- dral, que aparece ligada ao fanatismo relixioso (Catedral, demagogo de pedra, / dun pobo fanático erguida no medio, / repenica esas chocas e campanas / en sinal de alegría e contento). Por último, a terceira unidade confórmana as dúas últimas estrofas, nas cales o destinatario é o río. Nesta parte a locomotora volve identi- ficarse cunha figura relixiosa, neste caso Cristo: que a máquina é o Cristo / dos tempos modernos. A fe cristiá na mordenidade debería ser substituída pola fe na máquina, isto é, na ciencia.
Canto aos recursos estilísticos, cómpre salientar a reduplicación da fórmula velaí vén no verso (velaí vén, velaí vén avantando) e a repetición que se establece entre o primeiro e o noveno verso (velaí vén, velaí vén avantando e velaí vén, velaí vén tan houpada). O ritmo do poema tamén se consegue a base de repeticións das mesmas estruturas sintácticas (mociños e mozas e rapaces e vellos; fecunda os terreos, espértanse os homes, florecen os eidos). Tamén cómpre nomear a utilización do polisíndeto en cómaros e corgas e vales e cerros ou en mais vén a fartura / ¡e a luz! ¡e o progreso!, recurso que lle imprime dinamismo ao poema. O esquema métrico é –a –a, e altérnanse en cada estrofa versos de arte maior (de 10, 11 e 12 sílabas) e de arte menor (de seis sílabas).
Este poema recolle as características máis destacadas da obra de Curros: o compromiso do poeta coa defensa dos dereitos dos cidadáns, a defensa de Galicia e o anticlericalismo progresista.
Manuel Curros Enríquez é, xunto con Rosalía de Castro e Eduardo Pondal, un dos máximos expoñentes do Rexurdimento da literatura galega. O que caracteriza a obra de Curros Enríquez é que concibe a poesía como un instrumento a través do cal se poden poñer de manifesto e denunciar as inxustizas sociais que minguaron a liberdade e o progreso de Galicia. A obra de Curros foi a iniciadora dunha liña social-pa- triótica na poesía galega que tivo grandes cultivadores na nosa literatura como pode ser o caso do poeta, celanovés coma Curros, Celso Emilio Ferreiro.
«Na chegada a Ourense da primeira locomotora» é unha das composicións de Aires da miña terra (1880), poemario que recolle gran parte da produción poética do autor. No libro diferéncianse catro liñas temáticas fundamentais: a liña social, a costumista, a narrativa e a lírico-intimista; o poema que nos ocupa pertence á primeira das liñas mencionadas.
Neste poema Curros Enríquez expresa a defensa das ideas de progreso e liberdade que se opoñen ta- xativamente ás ideas da Igrexa católica. Para Curros, a Igrexa representa os valores das clases dominantes, a oposición ao progreso, así como o mantemento do sistema foral, do cal esta institución era a principal beneficiaria, co que isto supuña de freo para o avance social e económico do agro galego e de Galicia en xeral. Esta idea exponse no poema a través dunha serie de símbolos. A locomotora simboliza a redención, o progreso, a luz e a riqueza; por oposición, a catedral –asociada aos abades e aos cregos– simboliza a dema- goxia, o inmobilismo, o fanatismo e a pobreza. Outro elemento presente no poema é o río, que simboliza a historia e o movemento.
En «Na chegada a Ourense da primeira locomotora» podemos diferenciar tres unidades estruturais dependendo do destinatario ao que se dirixe o eu lírico. A primeira unidade comprende as catro primeiras estrofas. O eu lírico diríxese a mozos, mozas, rapaces e vellos para anunciar a chegada da locomotora (¡Vin- de vela, mociños e mozas! / ¡Saudádea, rapaces e vellos!). Nesta primeira parte xa aparece exposta a oposición progreso/Igrexa que comentabamos anteriormente. Así, a locomotora é sinal de tempos mellores (Por onde ela pasa / fecunda os terreos, / espértanse os homes, / florecen os eidos), e identifícase cunha virxe, mais cunha virxe ligada ao progreso e afastada da Igrexa católica (parece unha Nosa Señora, / unha Nosa Señora de ferro. / Tras dela non veñen / abades nin cregos, / mais vén a fartura / ¡e a luz!, ¡e o progreso!).
A segunda unidade estrutural abrangue a quinta e a sexta estrofa. Neste caso, o destinatario é a Cate- dral, que aparece ligada ao fanatismo relixioso (Catedral, demagogo de pedra, / dun pobo fanático erguida no medio, / repenica esas chocas e campanas / en sinal de alegría e contento). Por último, a terceira unidade confórmana as dúas últimas estrofas, nas cales o destinatario é o río. Nesta parte a locomotora volve identi- ficarse cunha figura relixiosa, neste caso Cristo: que a máquina é o Cristo / dos tempos modernos. A fe cristiá na mordenidade debería ser substituída pola fe na máquina, isto é, na ciencia.
Canto aos recursos estilísticos, cómpre salientar a reduplicación da fórmula velaí vén no verso (velaí vén, velaí vén avantando) e a repetición que se establece entre o primeiro e o noveno verso (velaí vén, velaí vén avantando e velaí vén, velaí vén tan houpada). O ritmo do poema tamén se consegue a base de repeticións das mesmas estruturas sintácticas (mociños e mozas e rapaces e vellos; fecunda os terreos, espértanse os homes, florecen os eidos). Tamén cómpre nomear a utilización do polisíndeto en cómaros e corgas e vales e cerros ou en mais vén a fartura / ¡e a luz! ¡e o progreso!, recurso que lle imprime dinamismo ao poema. O esquema métrico é –a –a, e altérnanse en cada estrofa versos de arte maior (de 10, 11 e 12 sílabas) e de arte menor (de seis sílabas).
Este poema recolle as características máis destacadas da obra de Curros: o compromiso do poeta coa defensa dos dereitos dos cidadáns, a defensa de Galicia e o anticlericalismo progresista.
No hay comentarios:
Publicar un comentario